Od 1 października 2025 roku obowiązuje w Polsce tzw. system kaucyjny. Wprowadzone nowelizacją ustawy kaucyjnej zmiany mają na celu doprecyzowanie przepisów dotyczących wydawania, cofania i zmieniania zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego.
Nowelizacja uwzględnia również postulaty branży dotyczące m.in. podążania kaucji za opakowaniem w całym łańcuchu sprzedaży, wyłączenie opakowań po produktach mlecznych czy wprowadzenia zharmonizowanego systemu oznakowania.
Istotne zmiany po wprowadzeniu systemu kaucyjnego:
- Po starcie systemu każda jednostka handlowa, niezależnie od powierzchni, będzie pobierała kaucję, jeżeli oferuje napoje w opakowaniach objętych systemem.
- Zarówno operatorzy jak i jednostki handlowe dążyć będą do zwiększania liczby punktów zbiórki w gminach. Operatorom zależeć będzie na zwiększaniu poziomów selektywnego zbierania opakowań a jednostkom handlowym na zatrzymaniu klientów.
- Na opakowaniach objętych systemem znajdować się będą oznakowania określające przynależność do systemu i wysokość kaucji określonej w rozporządzeniu [2]. Wzór oznakowania dostępny jest na stornie MKiŚ [3].
Zasady działania systemu
1. Przy zakupie napoju w opakowaniu z logotypem od klienta pobierana będzie kaucja.
WAŻNE: kaucja zostanie doliczona do ceny napojów dopiero przy kasie,
2. Wszystkie jednostki handlowe, niezależnie od ich powierzchni, jeżeli oferują napoje w opakowaniach objętych systemem, będą pobierały kaucję.
WAŻNE: nie ma tu znaczenia profil działalności danego sklepu tylko oferowane produkty,
3. Opakowania objęte systemem będą odpowiednio oznakowane, logotypem systemu kaucyjnego.
WAŻNE: nie będzie możliwości odebrania kaucji za opakowania bez logotypu,
4. Kaucję będzie można odebrać przy zwrocie opakowania.
WAŻNE: przy zwrocie opakowań, w celu odzyskania kaucji, nie będzie wymagane okazanie paragonu,
5. Opakowanie można będzie zwracać w dowolnym punkcie zbiórki - Obowiązek zbierania opakowań objętych systemem nałożony jest na sklepy powyżej 200 m2, a małe sklepy poniżej 200 m2 mogą dobrowolnie przystępować do systemu.
WAŻNE: opakowań nie należy zgniatać przed oddaniem do punktu zbiórki,
6. Wprowadzono wymóg utworzenia co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych objętych systemem kaucyjnym w każdej gminie.
WAŻNE: możliwe będzie tworzenie punktów zbierania pustych opakowań poza jednostkami handlowymi.
Bon, czyli prosta sprawa!
Ustawa o systemie kaucyjnym określa, ile pieniędzy otrzymamy za oddanie w punkcie zwrotu opakowania objętego systemem. To 50 groszy za butelki plastikowe do 3 litrów pojemności i puszki metalowe do pojemności 1 litra, oraz 1 złotówkę za butelkę szklaną wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. Oczywiście dotyczy to tylko opakowań ze znakiem kaucji.
Jak pokazują przykład z innych krajów, w niektórych automatach, przy zwrocie opakowań drukowany jest bon lub kupon, z kwotą kaucji. To rozwiązanie nie jest niezgodne z polskimi przepisami, jeśli taki druk da się łatwo spieniężyć.
To oznacza, że z bonem kaucyjnym klient ma prawo udać się do kasy sklepu, do którego należy automat i zażądać wypłaty pieniędzy. Sklep musi zapewnić możliwość realizacji bonu w formie pieniężnej i nie może uzależniać wypłaty od dokonania w nim zakupów.
Takie rozwiązania pojawiły się w wielu krajach, bo sprawiają, że automat przyjmujący butelki czy puszki nie musi być tak często zaopatrywany w monety, a więc może działać dłużej.
Ważność bonu
Warto dodać, że ustawa o systemie kaucyjnym nie odnosi się wprost do instytucji bonów i nie określa minimalnego ani maksymalnego terminu jego ważności. Jednak w ocenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska bon powinien być ważny co najmniej miesiąc. Taki termin znajduje uzasadnienie w przepisach dot. rozliczeń pomiędzy jednostką handlową a podmiotem reprezentującym (art. 40i ust. 3 ustawy).
W tym przypadku rozliczenie, czyli zwrot przez podmiot reprezentujący wypłaconej klientowi kaucji przez jednostkę handlową, powinno nastąpić po wykorzystaniu przez niego bonu, czyli po zwrocie kwoty pieniężnej. Samo wydrukowanie bonu nie jest tożsame z wypłaceniem kaucji.
Źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska
