Treść

Witowice Dolne

Witowice Dolne leżą przy drodze krajowej nr 75, u ujścia rzeki Łososiny do Jeziora Czchowskiego. Są miejscowością górzystą, a co za tym idzie nie brak tutaj świetnych punktów widokowych. Jednym z nich jest zwieńczone wieżą radiotelefonu wzgórze Działy (ok. 330 m n.p.m.), drugim – góra Wola (419 m n.p.m.). Rozpościerają się stąd widoki w kierunku Jeziora Czchowskiego, zamku Tropsztyn i romańskiego kościółka w Tropiu. W drodze do tej miejscowości, którą od Witowic Dolnych dzieli Dunajec, znajduje się stylowy most linowy dla pieszych.

Do 1822 r. istniał w Witowicach Dolnych obronny zameczek, wzniesiony w 1627 r. przez Jana Wiernka, ówczesnego właściciela wioski. Dzisiaj nie ma po nim śladu, a jedyną pamiątką „pańskich” czasów w Witowicach jest zabytkowy XIX-wieczny dwór Brezów – ostatnich właścicieli witowickich włości (Więcej: Dwór w Witowicach i zniszczony „Wierzynek”).

We wsi od 1980 r. działa Ludowy Klub Sportowy Victoria Witowice Dolne. Wieś należy do parafii Tropie (dekanat Czchów).

Historia

Do 1783 r. nie istniało rozróżnienie na Witowice Dolne i Górne. Właśnie wtedy pojawiło się ono po raz pierwszy w księgach metrykalnych. W tym okresie – choć na krótko - obok Dolnych i Górnych wymieniano również Witowice Średnie.

Nazwa wsi, pisana pierwotnie Wittowice, pochodzi prawdopodobnie od imienia pierwotnego osadnika - Witta. Dzieje osadnictwa na tych terenach zaznaczone są już w prehistorii. Zarówno na terenie dzisiejszych Witowic Dolnych, jak i Górnych prowadzono prace archeologiczne, które wykazały, że istniało tam wczesne osadnictwo - począwszy od epoki kamienia i brązu aż do średniowiecza.

Wieś powstała ok. 1340 r. - wymieniana jest w „Zbiorze 11 nowych wsi” powstałych w latach 1320 – 1400. Najstarsza pisemna wzmianka o Witowicach pochodzi zaś z 1379 r..

Na początku XV w. jedna część Witowic należała do dóbr panów Tropia, druga - była własnością potężnego i bardzo rozgałęzionego rodu Gabańskich z Gabonia koło Gołkowic. Właśnie z tego rodu wywodził się Jan Wiernek - chorąży Jana Zamoyskiego, który walczył przeciw Turkom w bitwie pod Chocimiem jako dowódca przedniej straży, a w 1627 r. wzniósł w Witowicach renesansowy dwór.

Kolejnymi właścicielami wsi, bądź jej części, byli Gawrońscy (1696 r.), Wiernkowie (1698 r.), Gostkowscy (1818 r.), Dąbczańscy (1873-1882) i Piłatowscy (1882-1892). W 1892 r. Piłatowscy sprzedali dobra witowickie hrabiemu Fryderykowi Augustowi Brezie. Przybył on do Witowic ze Zbylitowskiej Góry, rodzinnego majątku swojej małżonki - Marii z Żabów. Był posłem do Rady Państwa, prezesem Sądeckiego Okręgu Towarzystwa Rolniczego, pierwszym prezesem Oddziału Sądeckiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Do 1939 r. w witowickim majątku gospodarował Edward Breza - major 8. pułku WP, miłośnik sztuki i historii, kolekcjoner dawnej broni i kustosz rodzinnego muzeum. Aresztowany za działalność konspiracyjną w ZWZ-AK, zginął w Oświęcimiu w 1943 r.

Od 1518 roku Witowice Dolne i Górne należą do parafii Św. Świerada w Tropiu.

Zobacz: Legenda o powstaniu wsi: Jakubkowic, Bilska, Michalczowej i Witowic